Besinlerin, sindirim sistemine geçişi yutma fonksiyonu ile gerçekleşir. Yutmayı sadece beslenme esnasında değil gün içerisinde yutkunma şeklinde sık sık tekrarlarız. Farkında olmadan çok sık gerçekleştirdiğimiz bir eylemimizi kaybettiğimizde onun önemini daha iyi anlarız ve hayati tehlikelerle karşılaşabiliriz. Yutma bozukluğu olan veya yutma fonksiyonunu kaybetmiş bireyde onun bu fonksiyonunun ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmesi ve tedavi edilmesi gerekir.

Çiğneme fonksiyonu, sindirimin ilk basamağıdır. Çiğneme bozukluğu, besini dudak ve dil arasında veya dil ve damak arasında emme benzeri bir hareketle ezmeye çalışma, besini ağız dışına atma, ağız içinde besin biriktirme, yeterli öğütülmemiş besini yutmaya çalışma, yutarken öğürme, boğulma ve kusma, yutma korkusu gibi davranışlara yol açmaktadır. Bu nedenle çiğneme bozukluğu olan çocuklarda öğün, sıvı ve kıvamlı gıdalar üzerine kurulu olmaktadır. Böylece yeterli besin gereksinimini sağlamak zorlaşmaktadır.

Yapılan çalışmalarda tipik gelişen çocuklarda %20-40 oranında yutma bozukluğu görülürken, atipik gelişen çocuklarda oranın %80’lere çıktığı bildirilmiştir.

Klinik değerlendirmede bütüncül yaklaşım önemlidir. Kapsamlı bir değerlendirme;

• Öykü alınması
• Davranış ve duygu durum değerlendirmesi
• Duyu bütünlüğünün değerlendirilmesi
• Genel postüral kontrol
• Tonus değerlendirmesi
• Solunum fonksiyonu
• Oral motor yapı ve fonksiyon değerlendirmesi
• Beslenme ve yutma değerlendirmesi basamaklarından oluşmaktadır.

Duyu değerlendirmesinde bebeğin dokunma veya uyarıya tepkisi not edilmelidir.

Tüm basamaklar geçildikten sonra çocuğun yaşına ve klinik durumuna bağlı olarak farklı kıvam ve hacimdeki besinlerin yutma esnasında kontrolünün gözlenmesine dayanmaktadır. Ayrıca yeme esnasında bakım verenin çocuk ile iletişimi, beslenme postürü, beslenme esnasında bakım veren ve çocuğun genel tutum ve davranışları da göz önünde bulundurulmalıdır. Gerekli durumlarda kaşık ile beslenme, bardaktan içme, pipet kullanımı da değerlendirmeye eklenmelidir.

Çiğneme bozukluğunda rehabilitasyonda amacımız; uygun dudak, dil ve yanak koordinasyonunu sağlamak, öğütme etkinliğini geliştirmek ve besini lokma hâline getirmeyi sağlamaktır. Rehabilitasyon süreci içerisinde olumsuz deneyimleri azaltmak için uygun besinlerin verilmesi, olumlu davranışların desteklenmesi ve gerçekçi hedeflerin belirlenmesi de oldukça önemlidir.

Çiğneme bozukluğunda rehabilitasyon programları içerisinde farklı yaklaşımlar bulunmaktadır; Modelleme yöntemi, sakız çiğneme egzersizleri, çiğneme tüpü ile çalışma ve oral motor teknikler literatürde yer alan yöntemlerdendir.

Duyusal uyarı diğer bir basamaktır. Diş etlerine verilen uyarılar yolu ile ağız içi yapılara olan farkındalığı artırma, simetrik hareketin geliştirilmesi, diş sürmenin uyarılması amaçlanmaktadır. Aynı zamanda, farklı tat ve sıcaklıklarda besin denemeleri ile duyusal girdinin artırılması desteklenebilmektedir.